Vitamine D speelt een vitale rol in het menselijk lichaam. Het is onder andere cruciaal voor de aanmaak van botten en tanden. Door vitamine D wordt er aanzienlijk meer calcium opgenomen door de darmen en wordt er meer calcium heropgenomen door de nieren.

Daarnaast zorgt het ervoor dat er minder calcium door het lichaam uit de botten wordt gehaald om andere functies te vervullen. Calcium is de bouwsteen voor botten en tanden. Het spreekt dus voor zich dat iedereen een gezonde hoeveelheid vitamine D moet binnenkrijgen om te kunnen beschikken over een gezond skelet.

De rol van vitamine D bij de aanmaak van de botten is waarschijnlijk de meest bekende functie. Er zijn echter nog enkele andere functies van het lichaam die in meer of mindere mate afhankelijk zijn van vitamine D. Het immuunsysteem wordt er bijvoorbeeld ook door ondersteund en het draagt bij aan gezonde en soepele spieren.

Zonder vitamine D kan ons lichaam lang niet zo goed functioneren. Het is daarom zeer belangrijk dat iedereen voldoende vitamine D binnen krijgt. Zonder voldoende vitamine D treden er symptomen en ziekteverschijnselen op.

De symptomen van een tekort aan vitamine D

Iemand die te maken heeft met een tekort aan vitamine D kan te maken krijgen met verschillende symptomen. Het gehalte van vitamine D kan in het bloed worden bepaald om na te gaan of er sprake is van een tekort.

Omdat vitamine D zo veel functies in het lichaam vervuld kan een tekort zich op veel verschillende manieren uiten. Een aantal daarvan zijn zeer specifiek voor een tekort aan vitamine D en zijn daardoor een duidelijke aanwijzing voor een tekort.

Andere symptomen zijn minder duidelijk en kunnen zich door verschillende oorzaken voordoen. Deze minder kenmerkende symptomen zijn bijvoorbeeld een hoge bloeddruk, algehele malaise, kanker, chronische pijn, depressie, schizofrenie, auto-immuunziekten diabetes en hart- en vaatziekten.

Als er alleen sprake is van deze symptomen dan kan een tekort aan vitamine D eigenlijk alleen met een bloedtest worden achterhaald. De meer specifieke symptomen voor een vitamine D tekort zijn ziektebeelden en klachten die gerelateerd zijn aan de botten en spieren. Dit zijn onder andere rachitis, osteomalacie, osteoporose en myopathie. Deze ziektebeelden worden hieronder kort doorgenomen.

Ziektebeelden die ontstaan door een tekort aan vitamine

Rachitis is een botziekte die voor kan komen bij kinderen. In het verleden kwam deze ziekte nog wel vaak voor, met name bij kinderen die niet in aanraking komen met zonlicht. Een voorbeeld hiervan zijn kinderen in Engeland die schoorstenen schoon moesten maken.

Omdat ze de hele dag in een schoorsteen doorbrachten nam het lichaam geen vitamine D op door middel van zonlicht. Het resultaat voor veel van deze kinderen was rachitis. Een aandoening waarbij de botten niet goed kunnen groeien en te zwak zijn voor het lichaam.

Het meest kenmerkende symptoom zijn X- of O-benen die ontstaan doordat de botten in de benen doorbuigen door het gewicht van het lichaam. Osteomalacie is vergelijkbaar met rachitis maar komt bij volwassenen voor.

De symptomen zijn minder kenmerkend omdat de botten al volledig gevormd zijn. Deze ziekte uit zich meestal door pijn in de botten en spieren. Myopathie is spierzwakte die kan ontstaan door een tekort aan vitamine D.

Osteoporose en vitamine D

Osteoporose is wellicht de meest bekende ziekte die veroorzaakt wordt door vitamine D. Deze ziekte treedt hoofdzakelijk op bij oudere mensen. Door een afname van de botmassa zijn de botten minder sterk en dat kan leiden tot problemen.

Er is sprake van een sterk risico op botbreuken. Bij iedereen die ouder wordt is er in meer of mindere mate sprake van een afname van de botdichtheid. Voor de heup, de pols, de rug, het bekken en de bovenarm zijn plaatsen waarbij er het risico is dat er een breuk ontstaat.

De botmassa van een mens is op zijn hoogtepunt rond het dertigste levensjaar. Daarna zal deze massa geleidelijk afnemen. Bij vrouwen wordt deze afbraak vervroegd en versneld door veranderingen in de hormoonspiegels tijdens en na de menopauze.

Oudere mensen, met name als ze in een verzorgingstehuis wonen, komen gemiddeld een stuk minder in de zon. Omdat de botmassa toch al af aan het nemen is kan dit bijdragen aan ernstig verzwakte botten. Ook draagt verminderde activiteit van het lichaam bij aan een afname van de botmassa.

Gezamenlijk zorgen deze factoren voor osteoporose, een veelvoorkomend ziektebeeld dat jaarlijks veel leed veroorzaakt. Om te bepalen of iemand osteoporose heeft wordt de BMD opgemeten, de bone mineral density, ofwel de botmineraaldichtheid.

Om deze en de bovenstaande ziekte te voorkomen, en om ervoor te zorgen dat er geen algemene klachten voorkomen, is het dus belangrijk om voldoende vitamine D binnen te krijgen.

Vitamine D productie door blootstelling aan de zon

Productie van vitamine D door blootstelling aan zonlicht is de meest belangrijke manier waarop vitamine D geproduceerd wordt in het menselijk lichaam. Het is daarom verstandig om elke dag enige tijd buiten door te brengen.

Het advies is om tussen elf en drie uur ‘s middags in ieder geval een kwartier buiten door te brengen, op dagelijkse basis. Dan is de zon het felst en kan er meer worden opgenomen.

In Noord-Europese landen is de zon een stuk minder fel dan in meer zuidelijk gelegen landen. Daarom wordt er relatief ook minder vitamine D aangemaakt door blootstelling. Omdat veel mensen tegenwoordig binnen werken zijn er veel mensen die te weinig in de zon komen om een gezonde hoeveelheid vitamine D aan te maken.

Ook op zoek naar lekkere gezonde snacks voor onderweg

Vitamine D in de voeding

Zoals gezegd is productie door blootstelling aan zonlicht verreweg de belangrijkste factor voor het vitamine D gehalte in het lichaam. Daarnaast kan speciale voeding een rol spelen. In een standaard dieet zit namelijk lang niet genoeg vitamine D om een verschil te maken.

In vis, visolie en eidooiers zit vitamine D, maar niet genoeg om een groot verschil te maken. Bepaalde voedingssupplementen kunnen wel bijdragen aan een merkbaar verschil. In Nederland bijvoorbeeld wordt vitamine D toegevoegd aan margarine.

Levertraan is een veel gebruikt supplement. Via de arts kan er vitamine D worden voorgeschreven als er sprake is van een tekort.

Welke vitamine D heb ik nodig?